Klimaatverandering stelt de toch al schaarse hoeveelheid zoet water op Texel op de proef. Steeds vaker hebben we te maken met lange droge periodes en daardoor een groter risico op verzilting. Het daagt de landbouw en het Hoogheemraadschap uit tot het bedenken van innovatieve oplossingen. “Op Texel houden we neerslag zoveel mogelijk vast. Dat deden we al, maar binnenkort doen we daar nog een schepje bovenop.”

Aan het woord is Wybo Nijdam, projectleider Watersystemen van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. “In de zomer van 2019 zijn we een proef met ‘zoete stuwen’ gestart. Het kan de oplossing zijn voor dit vraagstuk. In een enkelvoudige opstelling werkt het. De stuw speelt in op het verschil in soortelijk gewicht tussen zoet en zout water. Zoet water is lichter en blijft daardoor drijven op zout water. De ‘zoete stuw’ voert voornamelijk de onderste laag, het zoute water af. Eerste proefmetingen laten zien dat met de zoete stuw zoutreducties kunnen worden bereikt variërend van 50 tot 85 procent. Nu zijn we benieuwd of we met meerdere stuwen binnen een poldersysteem een vergelijkbare zoutreductie kunnen realiseren. Als pilotgebied kozen we de polders Eijerland en het Noorden.”

Nulmeting loopt tot juni

Het pilotgebied is ca. 4500 hectare groot en wordt grotendeels gebruikt voor landbouw. Het Hoogheemraadschap werkt in de proef samen met LTO Noord, gemeente Texel, Agrarische Natuur- en Landschapsvereniging De Lieuw Texel, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer. “We hebben sinds de start van het experiment nog weinig gedaan aan communicatie met de belanghebbenden, want de nulmeting loopt nog tot juni dit jaar,” aldus Wybo. “Vóór we meerdere zoete stuwen gaan plaatsen en over resultaten gaan communiceren willen we weten hoe de huidige situatie is.”

De eerste constructie is inmiddels geplaatst in het hoofdwatersysteem. Deze staat in Midden Eijerland en blijft tot juni buiten werking. Wybo is hoopvol gestemd: “Vanaf juni gaan we hiermee volop testen. De constructie is op afstand bestuurbaar, zodat we kunnen zoeken naar het optimum. Voor de zoete stuw en achter de peilregelende stuw wordt ieder half uur een automatische meting gedaan naar de verhouding zoet/zout. Vooruitlopend op de resultaten zijn we in samenspraak met de belanghebbenden van plan dit jaar nog elf zoete stuwen te plaatsen, twee in het hoofdwatersysteem en negen in de perceelsloten. Of dit gaat lukken hangt mede af van de testresultaten in Midden Eijerland, het draagvlak en de ontwikkelingen rondom corona. Voor wat betreft het meten van het effect in de perceelsloten en de percelen hoop ik op samenwerking met boeren die mee willen doen aan het project Boeren Meten Water.”

Spannende periode

De verzilting is langs de gehele kust in Nederland een issue. De zoete stuw zou een deel van de oplossing kunnen zijn. De proef op Texel duurt nog twee jaar. Een spannende periode breekt aan: gaat het systeem opleveren waarop wordt gehoopt? Nijdam: “Als dat zo is, verwacht ik dat de zoete stuw in alle kustgebieden een rol gaat spelen in zoetwaterbeheer.”